آموزش زراعت
انواع گلخانه ها در ایران | نگاهی بر اصول طراحی و ساخت
وجود یک گلخانه در هر ابعادی که باشد، صاحب آن راضی است؛ زیرا اعمال یک سری شرایط محیط گلخانه در فضای روباز ممکن نیست. به طور کلی با احداث گلخانه مدت زمان رشد محصولات افزایش می‌یابد و این نقش موثری بر درآمد باغبانان دارد. در ایران گلخانه ها تنوع بالایی دارند. شما باید بسته به هدفتان و بودجه ای که تعیین کرده اید و در نظر گرفتن شرایط محیطی، گلخانه را احداث کنید.
در صورتی که شما فاقد اطلاعات کافی برای انتخاب نوع صحیح گلخانه هستید، بهتر است که از مشاورین متبحر در این زمینه راهنمایی بگیرید. در ادامه مطالب این محتوا شما را با انواع گلخانه ها در ایران و اصول طراحی و ساخت آن‌ها آشنا می‌کنیم.
آشنایی با ۱۰ تا از مهمترین انواع گلخانه ها در ایران
به کمک پیشرفت در تکنولوژی و بالا رفتن اطلاعات در خصوص کشاورزی، برای پرورش محصولات گلخانه ای از گلخانه های مختلفی طبق ویژگی‌های منحصر به فردی که دارند استفاده می‌شود. این گلخانه ها در کنار مزایای خاصش، معایبی هم دارند. انواع گلخانه ها در ایران عبارتند از:
۱.گلخانه‌های معمولی
این گلخانه جزو متداول ترین سازه‌های گلخانه‌ای است که ادواتش چوب یا فلز تولید شده است. جنس شیشه به کار رفته A و قاب آن post and rafter است و معمولا گلخانه های تزیینی و خانگی را بر همین اساس می‌سازند.
این طرح به علت برخورداری از سقف پشتیبانی بی‌نظیرش، جزو بهترین‌ها است. سازه این نوع گلخانه‌ها به علت برخورداری قاب باید دارای پایه مناسبی باشد که این باعث افزایش هزینه آن نسبت به سایر طراحی‌ها می‌شود. در این گلخانه از شیشه به عنوان پوشش استفاده می‌شود. حتی استفاده از پانل های شیشه‌ای شفاف پلی کربنات که بسیار سخت و محکم هستند، گزینه‌های مناسب تری نسبت به شیشه هستند و هزینه‌های کمتری را هم به دنبال دارد.
ادغام زیبایی و در عین حال سادگی از مزایای این نوع گلخانه‌ها است. شما حتی با ایجاد کشت چند طبقه در راستای دیوارهای گلخانه، می‌توانید از این فضا استفاده کنید و فضای خود را وسعت دهید. به خصوص که گردش هوا به منظور تهویه هوا در این قسمت نسبت به سایر قسمت‌ها بهتر انجام می‌شود .استفاده زیاد از چوب و فلزدر مقایسه با سابر روش‌ها از معایب این نوع گلخانه به شمار می‌رود.
۲.گلخانه با قاب A
از مرسوم ترین انواع گلخانه‌ها در ایران که سادگی طراحی آن باعث برتری به سایر گزینه ها شده است، می‌توان به این نوع گلخانه اشاره کرد. در این نوع گلخانه مصالح به کار برده شده نسبت به سایر سازه‌های گلخانه‌ای کمتر است. برای احداث این سازه شما می‌توانید با قرار دادن سقف و دیوارهای جانبی یک ساختار مثلثی شکل منفرد به منظور تشکیل محفظه گلخانه به آسانی تشکیل دهید و آن را احداث کنید.
در این سازه از شیشه به عنوان ماده پوششی استفاده می‌شود. استفاده از پانل شیشه‌ای شفاف پلی کربنات به علت محکمی و سخت بودنش گزینه مناسب تری نسبت به شیشه است و هزینه‌های کمتری را هم به صاحب گلخانه تحمیل می‌کند.
در طراحی این گلخانه مواد کمتری نسبت به سایر سازه‌های گلخانه‌ای به کار برده شده است و طراحی بسیار ساده ای دارد. باریک بودن دیوارهای جانبی در این نوع گلخانه باعث روبه رو‌شدن با محدودیت در استفاده از همه فضای گلخانه می‌شود. جریان گردش هوا در گوشه‌های گلخانه ممکن است مشکل ساز باشد. در صورت استفاده از مواد پوششی پلی کربنات به جای شیشه، شما در واقع از گیاهان و محصولاتتان در برابر اشعه ماورا خورشید محافظت کرده‌اید.
با این کار شما از ایمن بودن محصولاتتان اطمینان حاصل می‌کنید و مقدار نور طبیعی که روزانه لازم است در دسترس شما قرار می‌گیرد. ابعاد گوناگونی از این نوع گلخانه وجود دارد که شما می‌توانید با توجه به نیاز خودتان گلخانه‌ای را که دارای پایه‌های گالوانیزه است سفارش دهید. وجود پایه‌های گالوانیزه به عنوان یک پشتیبانی محکم برای گلخانه باعث استحکام آن می‌شود و به این صورت گلخانه در برابر بادهای شدید محافظت خواهد شد. به منظور تهویه گلخانه نیز بهتر است در پشت بام لولایی را نصب کنید.
۳.گلخانه طاق گوتیک
این نوع گلخانه از قاب نیم دایره ای از لوله یا مجزای گالوانیزه تشکیل شده است و جزو محبوب‌ترین انواع گلخانه در ایران به شمار می‌رود. برای پوشاندن این گلخانه معمولا از ورقه‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. ساخت و ساز و طراحی ساده این گلخانه از فواید آن به شمار می‌رود.
مدل طراحی این گلخانه به گونه‌ای است که باعث سرازیری آب‌های ناشی از برف به سمت پایین می‌شود و از ورود آب به داخل گلخانه جلوگیری می‌کند. به این صورت هیچ گونه از محصولات شما در معرض خطر قرار نمی‌گیرند. در صورتی که از ورق‌های پلاستیکی در گلخانه طاق گوتیک استفاده کنید، هزینه‌های طراحی شما بسیار کمتر خواهد بود.
از آن جایی که ارتفاع دیواره جانبی در گلخانه طاق گوتیک کم است، فضای گلخانه محدود می‌شود و این از جمله معایب این نوع گلخانه به شمار می‌رود. برای مثال شما نمی‌توانید درختان میوه را در این گلخانه‌ها بکارید؛ چون ارتفاع آن پایین است و انتخاب محصول باید به گونه‌ای باشد که این نکته را مد نظرداشته باشید.
اگر قصد استفاده از مساحت بیشتری را دارید، بهتر است قوسی را انتخاب کنید که بتوانید فضای بیشتری را مورد استفاده قرار دهید. این نکته را به یاد داشته باشید که جهت کناره‌ها در گلخانه به سمت پایین زمین می‌روند و این یعنی فضای جانبی زیادی وجود ندارد. وجود دو در در دو انتهای سازه لازم است. حیاط خلوت، زمین باز یا جهت شمال به جنوب از محوطه‌های ایده‌آل برای ساخت این سازه هستند.
۴.گلخانه هوپ هاوس
علت نامگذاری این گلخانه به هوپ هاوس یا همان گلخانه حلقه‌ای، شکل آن است. جنس این حلقه‌ها از لوله‌های آلومینیومی یا پلاستیکی است که توسط یک لایه پلاستیکی پلیمری پوشانده می‌شوند. برای عایق‌بندی بهترشاید pvc لوله های لایه دوم نیز اضافه شود. اگر می‌خواهید در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنید، این نوع گلخانه بسیار مقرون به صرفه و مناسب است؛ زیرا جزو ارزان‌ترین انواع گلخانه در ایران به شمار می‌رود.
از ورق‌های پلاستیکی برای پوشش این گلخانه استفاده می‌شود. افرادی که تازه شروع به این حرفه کرده‌اند، می‌توانند به راحتی با واحد زمین‌های کوچک آن را راه بیندازند. این موضوع جزو مزایای این گلخانه به شمار می‌رود.
راه‌اندازی این گلخانه بسیار به صرفه و نسبت به سایر طرح‌ها ارزان‌تر است. نوع طراحی آن به گونه‌ای است که آب‌های ناشی از باران و برف به آسانی به سمت پایین ریخته می‌شوند، اما محکم نبودن این گلخانه جزو معایب آن به شمار می‌رود.
در صورتی که می‌خواهید گلخانه‌ای به شکل هوپ هاوس بسازید، نوع تونلی آن بهترین گزینه است؛ چون نسبت به سایر‌گزینه‌ها از قیمت مناسب‌تری برخوردار است. این نوع گلخانه به صورت عالی از گیاهان شما مراقبت می‌کند و شما می‌توانید از آن محصولات باکیفیتی را برداشت کنید. روی سطح این گلخانه یک نوع پلاستیک با دوام و مقاوم به عنوان روکش استفاده می‌شود که در مقابل زنگ زدگی بسیار مقاوم است.
از مکان‌های مناسب برای ساخت این نوع گلخانه، حیات خلوت یا زمین باز با جهت‌های شمال به جنوب است. در صورت استفاده از چوب و طناب، شما می‌توانید یک ساختار مقاوم و پایداری را ایجاد کنید و تا سالیان سال بدون هیچ گونه نگرانی به کاشت محصولات خود بپردازید.
۵. گلخانه‌های تکیه‌دار یا گلخانه متصل
این نوع گلخانه به شکل سنتی در پشت خانه‌ها ساخته می‌شود و با محل زندگی یک یا دو دیوار مشترک دارد و این باعث کمتر شدن هزینه‌های ساخت و ساز نسبت به گلخانه شیشه ای مستقل می‌شود. این خود یک مزیت از این نوع گلخانه به شمار می‌رود. این گلخانه‌ها را معمولاً در کنار ساختمان یا گاراژ می‌سازند و برای پوشش گلخانه نیز شیشه را به کار می‌برند. در این نوع گلخانه ها دستیابی به منابعی مثل آب، برق و گاز هم راحت تر است.
به دلیل اینکه دیواری که گلخانه روی آن بنا شده گرمای خورشید را جمع می‌کند اما پنجره‌های دیوار گلخانه به سرعت آن گرما را از دست می‌دهند، این موضوع باعث می‌شود کنترل دما در این نوع گلخانه‌ها سخت باشد؛ چون برای ساخت این گلخانه از قاب رزین سنگین و محکم استفاده شده است، برای سالیان متعدد هیچ نیازی به تعمیر نیست و خیالتان از این بابت راحت باشد.
در این گلخانه پانل ها همیشه شیشه‌ای نیستند و در بعضی از مواقع آکریلیک نیمه شفاف به کار می‌رود که ضخامت آن حدوداً ۳ میلی متر است و دقیقاً به شیشه های شفاف شباهت دارد. در مقابل اشعه‌های ماورا بنفش نیز۱۰۰ درصد محافظت شده است. پس می توانید بدون هیچ نگرانی از آن استفاده کنید.
در صورتی که از شیشه برای سقف آن استفاده نشود، یک پلی کربنات دوجداره به ضخامت ۴ میلی‌متر مورد استفاده قرار می‌گیرد که از محصولات در برابر اشعه ماورا بنفش، شرایط سخت آب و هوایی و بادهای شدید به خوبی محافظت می‌کند. نصب درب جانبی لولایی و دریچه‌های سقفی باعث تهویه و گردش هوا در روزهای گرم سال می‌شود. بهترین موقعیت برای ساخت گلخانه متصل این است که به سمت دیوار خانه و با نوردهی جنوبی باشد.
۶. گلخانه پنجره‌ای
برای کاشت گیاهان کوچک در خانه بهترین نوع گلخانه، گلخانه پنجره‌ای است. برای اینکه بیشترین مقدار نور به گلخانه نفوذ کند، به جای استفاده از شیشه‌های معمولی، پنجره‌های این سازه از دیوار بیرونی گلخانه بیرون زده است. ساختار این پنجره‌ها به گونه‌ای است که از دو طرف باز می شود تا بیشترین میزان تهویه هوا انجام شود. برای اتصال گلخانه به ساختمان نیز از مواد پوششی که معمولاً شیشه است استفاده می‌شود.
بهره وری از پنجره‌ها در خانه توسط این روش، از مزایای گلخانه پنجره‌ای به شمار می‌رود. امکان رشد نسبتاً ارزان نسبت به ساختار گلخانه‌ای مستقل بیشتر است. باید دقت داشته باشید که امکان رشد تنها برای گیاهان کوچک میسر خواهد بود که این جزو معایب ساخت گلخانه پنجره‌ای است. اگر می‌خواهید که سازه شما کاملاً مستحکم و با دوام باشد، بهتر است برای ساخت پنجره از فولاد گالوانیزه و آلومینیوم با عیار بالا استفاده کنید.
در صورتی که نصب آن توسط افراد متبحر در این صنعت انجام شود، این اطمینان را به شما می‌دهیم که شما می‌توانید کل‌ها محصولاتتان را به این صورت بکارید و از گلخانه زیبای خانگیتان لذت ببرید.
۷.windowfarm
ترجمه این گلخانه به صورت مزرعه پنجره‌دار است. این گلخانه در طول سال در هر پنجره‌ای می‌تواند شرایط رشد را فراهم کند که به صورت عمودی و سرپوشیده است. این نوع گلخانه شیوه‌ای از کشت هیدروپونیک عمودی است که در آن گیاهان از نور طبیعی پنجره، فضای ارگانیک و آب و هوای محل زندگی شما استفاده می‌کند.
استفاده سیستم مزرعه پنجره این امکان را به مردم می‌دهد تا فارغ از محل زندگی خود بتوانند محصولات خود را پرورش دهند و هیچ نیازی به حیات خلوت برای احداث گلخانه نباشند. این نوع سازه جزو با صرفه‌ترین گلخانه‌ها در ایران به شمار می‌روند. در سیستم کشت هیدروپونیک به وسایلی نظیر پمپ، لوله و مواد مغذی نیاز است، همچنین این نوع گلخانه نسبت به یک گلخانه معمولی که بر پایه خاک استوار است، به نگهداری بیشتری احتیاج دارد. در این سیستم می‌توان حداکثر ۷ گیاه را پرورش داد و به کمک سیستم هیدروپونیک هیچ کثیفی و خاکی در منزل وجود نخواهد داشت.
برای افزایش فتوسنتز در گیاهان یک سیستم روشنایی در این گلخانه‌ها در حال تنظیم است که این سیستم شامل یک صفحه کنترل به منظور تنظیم مدت زمان آبیاری و اضافه کردن مواد مغذی به گیاهان می شود تا گیاهان به صورت کامل در مدت زمان مشخصی رشد کنند. به عقیده کسانی که این نوع گلخانه را احداث کرده‌اند، احداث این نوع گلخانه یک روش بسیار جذاب برای رشد گیاهان کوچک در منزل است که موجب خرسندی آن ها می شود. بهترین مکان برای احداث این نوع گلخانه پنجره‌ای است که باید رو به جنوب باشد.
۸. گلخانه با قاب سرد
یکی از انواع گلخانه‌ها در ایران که جزو ساده‌ترین و ارزان‌ترین گلخانه‌ها به شمار می‌رود، گلخانه با فریم سرد است. برای طولانی شدن فصل باغبانی از این گلخانه استفاده می‌کنند. برای در امان ماندن گیاهان و محصولاتتان در برابر باد، باران، برف و نوسانات دما از یک قاب سرد پوششی روی گلخانه استفاده می‌شود.
شما با توجه به بودجه و شرایطی که محیط احداث گلخانه دارد، می‌توانید از ورقه‌های پلاستیکی یا شیشه برای پوشش گلخانه استفاده کنید. اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنید، این است که مواد پوششی که برای گلخانه به کار می‌برید باید باز باشد تا تهیه گرمایی انجام شود.
از معایب قاب‌های سرد می‌توان به بیش از حد گرم شدن آن اشاره کرد، به گونه‌ای که اگر یک بعد از ظهر تابستان دما بسیار بالا برود آسیب جدی به گیاهان وارد خواهد شد. اما با این حال باز هم جزو مطلوب‌ترین طرح‌ها محسوب می‌شود؛ چون می‌توان بسیاری از طرح‌ها را با استفاده از چوب ضایعات و پنجره‌های قدیمی ساخت هزینه‌های آن تماما قابل مهار است.
آنجایی که شیشه و چوب قدیمی اغلب در معرض شکستگی و آسیب هستند، این ها نیز جز معایب این نوع گلخانه به شمار می‌روند. کنترل سطح تهویه و رطوبت در این گلخانه توسط شما قابل تنظیم است و شما می‌توانید برای حجم زیادی از گیاهان در فصل زمستان به منظور مراقبت از محصولاتتان، سطح تهویه و رطوبت را تنظیم کنید.
از عواملی که باعث حفاظت گیاهان در برابر طوفان و یخ زدگی می‌شود، می‌توان به پانل‌های پلی کربنات و قاب چوبی محکم و ضخیم اشاره کرد. استفاده از چوب صنوبر برای ساخت این نوع گلخانه مانع خوردگی می‌شود و از رسیدن آفات به گیاهان نیز پیشگیری می‌کند. این نوع گلخانه از لحاظ اقتصادی بسیار مناسب و مقرون به صرفه است.
۹.گلخانه مینی یا کوچک قابل حمل
این گلخانه‌ها چندان بزرگ نیستند و به آسانی قابل حمل هستند. این نوع گلخانه به چند واحد تقسیم بندی می شوند که به راحتی می‌توان آن را پوشاند و از گرما و نور داخل خانه یا سایر مناطق بسته برای نگهداری محصول استفاده کرد.
برای حمل راحت‌تر این گلخانه‌ها و پیشگیری از سنگینی وزن آن بهتر است که از مواد پلاستیکی برای پوشش استفاده کرد تا در صورتی که نیاز به جابجایی باشد، بتوان آن را به آسانی حمل کرد. برای کسانی که با محدودیت فضا مواجه هستند اما می‌خواهند تحت هر شرایطی با اندک فضا گلخانه‌ای داشته باشند، می‌توانند از این گلخانه جمع و جور استفاده کنند؛ چون به فضای زیادی احتیاج ندارد.
از معایب این گلخانه‌های جمع و جور، محکم نبودن آن ها است که فضای مناسبی را برای رشد گیاهان ایجاد نمی.کند. در صورتی که به دنبال یافتن گزینه مناسبی هستید، گلخانه‌های مینی چهار طبقه گزینه های مطلوبی خواهند بود. این گلخانه در فضاهای محدود و کوچک به صورت عمودی چیده می‌شود و دارای ۴ قفسه است. از این گلخانه برای پرورش گیاهانی مانند سرخس استفاده می‌شود. به علت کوچکی آن به راحتی می‌توان آن را در محل کار، خانه یا بالکن‌قرار داد.
به منظور جلوگیری از زنگ زدگی، خوردگی و دیگر آسیب‌هایی که هنگام استفاده مداوم از گلخانه می‌شود، میله‌های فولادی را با پوشش پودری به کار می‌برند. قفسه‌های این گلخانه محکم هستند، اما باید دقت داشته باشید که برای کاشت گیاهان سنگین از آن ها استفاده نکنید. روکش این گلدان‌های کوچک از پلاستیک پلی اتیلن است که برای گرم نگه داشتن گیاهان و مراقبت از وجود هر عنصر نامطلوبی کاربرد دارد.
شما می‌توانید در این قفسه‌ها وسایل باغبانی و گلدان‌های اضافی را قرار دهید. به منظور تهویه این گلخانه کوچک و رسیدگی به گیاهان و دستیابی به ابزارهایتان می‌توانید درب زیپی این روکش را باز کنید و به آن ها دسترسی داشته باشید. شما می‌توانید این گلخانه کوچک را به سرعت و با تلاش‌هایتان در مدت زمان بسیار اداره کنید.
شما می‌توانید گیاهانتان را همان زمانی که تحویل می‌گیرید، در این قفسه‌ها قرار دهید. از معایب این گلخانه که بعضی از مشتریان می‌گویند این است که کاش می‌توانست وزن بیشتری را حمل کند و کمی محکم‌تر می‌بود. اما در کل مشتریان از کیفیت محصولاتی که برداشت می‌کنند نسبت به قیمت آن، بسیار راضی هستند.
۱۰. گلخانه‌های تجاری
مساحت این گلخانه‌ها به منظور کاشت سبزیجات، گل‌ها، درختان و محصولات به منظور فروش به صورت تجاری و گسترده، زیاد است. محصولاتی که در گلخانه‌های تجاری کاشته می‌شوند ممکن است به صورت خرده یا عمده به فروش برسند. گلخانه‌های تجاری چندین هکتار مساحت دارند و سازه‌هایی از جنس شیشه و پلاستیک محکم هستند.
مساحت این گلخانه‌های تجاری به قدری بزرگ است که محوطه‌ای برای حمام رفتن کارمندان و محل استراحت آن ها دارد و حتی وسایل نقلیه و تراکتور را هم در خود جای می‌دهند. اما ممکن است کسی قصد فعالیت تجاری در یک محوطه کوچکتری را داشته باشد، در این صورت ممکن است سازه و گلخانه‌ای که احداث می‌کند موقت یا دائمی باشد.
بسته به اهدافتان و محصولی که برای کاشت انتخاب می‌کنید، می‌توانید مکان و نوع طرح اجرایی‌تان را انتخاب کنید. اگر قصد کاشت در یک محوطه کوچک را دارید، در این صورت ممکن است که محصولاتتان را به مراکز عمده فروشی بفروشید یا به شکل خرده فروشی در مزرعه آن را به فروش برسانید. در این صورت به منظور نگهداری محصولاتتان، می‌توانید از سازه‌های گلخانه‌ای گوناگونی برای نگهداری استفاده کنید و به مشتریان اجازه خرید درون گلخانه را دهید.
سخن پایانی
طبق توضیحاتی که در این مقاله درباره انواع گلخانه‌ها در ایران دادیم، در صورتی که قصد ایجاد گلخانه برای افزایش مدت رشد محصولات را دارید، از تونل‌های کم ارتفاع گرفته تا ساختمان‌های گلخانه‌ای دائمی گزینه‌های متعددی پیش روی شما قرار دارند. شما باید متناسب با نیاز و خواسته‌تان ساختار مناسبی را انتخاب کنید و شروع به انجام فعالیت نمایید.
شما باید برای پیاده سازی این پروژه گلخانه سازی، مواردی مانند مکان صحیح، دائمی یا موقتی بودن گلخانه را در نظر بگیرید. بهتر است شما از نظرات مهندسین و مشاورین متبحر در این عرصه کمک گرفته و با توجه به اهدافتان اقدام به ساخت گلخانه کنید.
سوالات متداول
- گلخانه طاق گوتیک به چه شکلی است؟
این گلخانه یک قاب نیم دایره‌ای شکل دارد که از لوله یا مجرای گالوانیزه ساخته شده است. این گلخانه جزو معروف‌ترین انواع گلخانه‌ها در ایران به حساب می‌آید. طراحی ساده این سازه از مزایای آن محسوب می‌شود. در این‌گلخانه از ورقه‌های پلاستیکی برای پوشاندن سقف استفاده می‌شود.
- گلخانه هوپ هاوس چیست؟
علت نامگذاری این گلخانه به این نام به دلیل شکل گلخانه است. حلقه‌های pvc عموما از لوله‌های آلومینیومی یا پلاستیکی ساخته شده‌اند. سپس با یک لایه پوشش پلاستیکی پلیمری سطح آن را می‌پوشانند، همچنین به منظور عایق‌بندی بهتر ممکن است لایه دوم اضافه شود.
- مزایای گلخانه با قاب سرد چیست؟
این نوع گلخانه از ارزان‌ترین انواع گلخانه در ایران به شمار می‌رود. علت استفاده از قاب سرد به عنوان پوششی ساختاری روی گلخانه، محافظت از محصولات در مقابل دمای هوا، باد، باران و برف است. جنس این قاب ممکن است شیشه‌ای یا پلاستیکی باشد.
- مهمترین مزایای گلخانه‌های تجاری چیست؟
در این گلخانه‌ها چون مساحت زیادی برای کشت محصولات در نظر گرفته می‌شود، سبزیجات، درختان، درختچه‌ها و گل‌ها به صورت گسترده برای فروش کاشته می‌شوند. محصولات مربوط به گلخانه‌های تجاری یا به صورت خرده یا عمده به فروش می‌رسند.
داخل اینیستاگرام ما حتما عضو شو تا به همین زودی بهت نحوه ساخت دستگاه هیدروپونیک رو یاد بدیم