کشت توت فرنگی در گلخانه خاکی و هیدروپونیک

کشت توت فرنگی در گلخانه خاکی و هیدروپونیک/ شامل مشاوره راه اندازی احداث تامین تجهیزات و … / توت فرنگی میوه ای است بوته ای، قرمز رنگ و بسیار خوشمزه که فصل برداشت آن، بهار است. توت فرنگی یکی از میوه هایی است که کشت آن در بین گلخانه داران بسیار محبوب است، البته یکی از دلایلی محبوبیت آن، پردرآمد بودن کشت آنست.

در این میوه ویتامین های B و C فراوان است، این میوه را می توان هم در گلخانه ها و هم در مزارع روباز کشت و پرورش داد.

امکان کشت این میوه پرطرفدار به هر دو روش  سیستم‌ هیدروپونیک و بستر کشت خاکی وجود دارد و به هر دو روش می توان توت فرنگی پرورش داد. با شرکت گلخانه ساز نهال رویش همراه باشید.

پرورش توت فرنگی گلخانه ای

گیاه توت فرنگی یک ساقه مرکزی یا تاج دارد که برگ‌ها، ریشه ها و استولون‌ها و گل آذین از آنها بیرون می آید. تاج این گیاه یک استوانه مرکزی دارد که دور آن توسط حلقه آوندی گرفته شده است. این استوانه یک مغز اولیه دارد که با لایه کامبیومی نازک پوشانده شده است.

برگها از تاج خارج می شوند و از محل خروج آنها، یک جوانه جانبی هست که استولونها یا رانرها و تاج جانبی را تولید می‌کند یا اینکه در حالت خنثی و رکود باقی می‌ماند.

جالب است بدانید، برگ‌های گیاه توت فرنگی به صورت استوانه‌ای شکل منظم شده اند. برگهای آن به صورت پنجه‌ای و سه برگچه‌ای هستند. روزنه های آنها فقط در زیر برگها هستند. عمر برگها فقط چند ماه است. و در اثر سرمای هوا و یخبندان از بین می روند.

اما در فصل بهار، برگ های جوان و جدید می رویند و جایگزین برگ های قدیمی و پژمرده می شوند. ریشه ها ی این گیاه بوته ای از جایی که با خاک در تماس است یعنی محل تاج تشکیل شده و رشد می کنند. ریشه های دیگری هم از دور و بر تاج تشکیل شده و از کورتکس این گیاه شروع به خارج شدن می کنند.

ریشه های این گیاه پس از اینکه 2 تا 5 سانتی متر رشد کردند، منشعب می شوند. و در صورتی به توده های فیبری منشعب تبدیل می شوند که آب کافی در دسترس آنها باشد. تعداد ریشه های اصلی این گیاه بین 20 تا 30 عدد است و جالب است بدانید 50 تا 90 درصد ریشه های این گیاه در فاصله ی 10 تا 15 سانتی متری بالای خاک قرار دارند. این گیاه علاوه بر  ریشه های اصلی، ریشه های جانبی هم دارد که بین 1 تا 2 سال عمر می کنند؛ اما ریشه های اصلی حدود 2 تا 3 سال زنده می مانند.  

گیاه توت فرنگی در کنار هر برگ یک جوانه جانبی هم دارد که با توجه به شرایط محیطی می تواند به استولون یا گل آذین تبدیل شود.

انواع توت فرنگی

• توت فرنگی روز کوتاه: در این نوع،آغاز جوانه گل در طول روز کمتر از ۱۴ ساعت صورت می یگرد. و یا وقتی که دما کمتر از ۱۵ باشد.
• توت فرنگی روز خنثی: این نوع توت فرنگی وقتی دمای هوا بیش از ۱۵ درجه سانتی گراد باشد جوانه می دهد. طول روز بحرانی برای القای گل 8 تا 12 ساعت است، که بسته به رقم متفاوت است. در توت فرنگی روز خنثی، گل ها در طول همه روزها و در دماهای پایین تشکیل می شود.
• توت فرنگی روز بلند: این نوع توت فرنگی، گل در طول روز بیشتر از ۱۲ ساعت تشکیل می شود.البته در دمای متوسط تشکیل می‌شود.

شرایط محیطی مطلوب گلخانه توت فرنگی

گیاه توت فرنگی گیاهی حساس است و به کمترین تغییرات واکنش نشان می دهد. اگر شرایط مناسب نباشد، ممکن است از بین برود. کشت توت فرنگی در گلخانه شرایط خود را دارد و باید شرایط مناسب و ایده‌آل آن همواره فراهم باشد. این محصول معمولا در مناطق مدیترانه ای و معتدل رشد می کند.

دمای رشد این محصول حساس در تابستان 20 تا 40 درجه سانتی‌گراد است. در تیرماه (که گرمترین فصل سال است) 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد است. و در وسط زمستان (دی ماه) 15 تا 20 درجه سانتی‌گراد برای رشد می خواهد. و میانگین دمای رشد این گیاه، بین 10 تا 40 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

مقاومت به سرما

گیاهانی که به سرما مقاوم شده اند، به طور کامل، دماهای ۴۰- تا ۴۶- درجه سانتی گراد را تحمل می‌کنند. اما گیاهانی که در آب و هوای گرمتر رشد یافته اند، دمای زیر 10- سانتی گراد را نمی توانند تحمل کنند.

معمولا بوته های توت فرنگی که به سرما مقاومت پیدا نکرده اند، در زمانی که تاج به مدت یکی دو ساعت یا بیشتر در دمای ۳- درجه سانتی گراد قرار گیرد، از بین میروند. همه ی انواع توت فرنگی، زمانی که کاهش ناگهانی دما اتفاق می افتد، در بهار و زمانی که گرمای هوا سبب رشد مجدد گیاه می شودآسیب می‌بینند.

ازدیاد توت فرنگی در گلخانه

گیاه توت فرنگی در گلخانه ها با استولون تکثیر می شود. اما لازم است بدانید، کشت مریستم و تیمار گرمایی برای حذف ویروس ها قبل از تولید انبوه به کار می رود. با کشت مریستم، از هر مریستم میلیون ها گل تولید و رشد می کند. جهت ویروس زدایی گیاهان مادری، در دمای ۳۶ درجه سانتی گراد و به مدت 6 هفته، این گیاهان، تیمار می شوند.

معمولا گیاهان در حال رکود در دماهای زیر دمای یخبندان انبار می‌شوند؛ یا به صورت لخت انبار می شوند و یا داخل ظروف پلی‌اتیلنی کاشته می شوند. بهترین دما برای انبار کردن به مدت طولانی دمای ۱- درجه سانتی‌گراد می‌باشد؛ اما اگر دما پایین‌تر از این مقدارباشد، ممکن است بافت تاج آسیب ببیند.

تاریخ کاشت توت فرنگی

توت فرنگی از گیاهانی است که با توجه به نوع، محل و روش تربیت، میتواند چند بار در سال کشت و برداشت شود. اینکه دمای هوا در پاییز و زمستان چقدر باشد؛ نوع توت فرنگی چه باشد؛ روز کوتاه باشد یا روز خنثی، نقش مهمی در انتخاب تاریخ کاشت دارد.

رقم‌های روز خنثی خیلی زود میوه می دهند. تقریبا سه ماه بعد از کاشت، و تاریخ کاشت برای آنها اهمیتی ندارد. لازم به ذکر است در دمای بالاتر از ۲۶ درجه سانتی گراد میوه‌ دهی این گیاه ضعیف می شود. بنابراین جهت افزایش قدرت گیاه و تولید بیشتر توت فرنگی معمولا اولین میوه‌ها حذف شده و برداشت نمی شوند.

در مناطقی که دمای هوا در زمستان کمتر از 0 درجه سانتی گراد است و تابستان ها بیشتر از 30 درجه سانتی گراد است؛ کاشت این میوه در تابستان انجام می شود. تا برداشت محصول در بهار سال بعد صورت پذیرد.

اما در مناطقی که زمستان ها خیلی ملایم و تابستان هوا گرم است؛ کشت توت فرنگی در اواخر پاییز انجام می شود. همه استولونهای تشکیل شده را حذف می کنند؛ تولید استولون با استفاده از گیاهانی که در شرایط مطلوب برای تشکیل گل تا تشکیل استولون قرار داده شده اند، به حداقل می رسد.

میزان تولید گیاه توت فرنگی در کشت های پاییزه، به تعداد ساعات نیاز سرمایی وابسته است. در رقم  Pajaroعملکرد بوته بر حسب گرم، حدود 350 گرم است؛ در 200 ساعت نیاز سرمایی. اما جالب است بدانید بدون رفع نیاز سرمایی این میزان حداکثر 100 گرم در بوته است.

توت فرنگی هایی که در اواخر پاییز و زمستان کشت می شوند؛ و البته بسته به شرایط آب و هوایی و تاریخ های برداشت؛ گیاهان هم به صورت سرمادهی‌شده و هم بدون سرمادهی مورد استفاده قرار می گیرند. بوته هایی که تا حدودی سرمادهی شده اند ( بین 300 تا 500 ساعت در دمای کمتر از ۷.۲ درجه سانتی گراد)؛ گلها چندماه بعد از کاشت تشکیل می شوند.

اما رشد رویشی کمی دارند و استولونهای کمی تولید می کنند.اما در گیاهانی که سرمادهی نشده اند، بلافاصله از گلهایی که در خزانه تولید شده اند، میوه تولید می کند و بعدا سری دوم گلها تولید می شوند.

ارتفاع بستر و فاصله کشت

گیاه توت فرنگی، در گلخانه ها هم در بسترهای صاف و هم در بسترهای برآمده کشت می شود. به بسترهایی برآمده گفته می شود که بین 15 تا 25 سانتی متر ارتفاع دارند. روی بسترهای برآمده 2 تا 4 ردیف توت فرنگی کاشته می شود. معمولا بسترهای برآمده آب بیشتری را از دست می‌دهند؛ که با خاک پوش پلاستیکی آن را جبران می کنند. اما دلیل استفاده از آن اینست که باعث تهویه مناسب و زهکشی راحت تر خاک و هم چنین برداشت سهل و آسان تر می شود. تراکم مطلوب توت فرنگی، به شرایط آب و هوایی و قدرت رشد آن نوع خاص دارد.

در حالت های دو و چهار ردیفی، فاصله بوته ها و ردیفهای گیاه به شرح ذیل است:

• در حالت ۲ ردیفی فاصله ردیفها 100 تا 130 و فاصله بوته ها 35 تا 45 سانتی متر است.
• در حالت ۴ ردیفی فاصله ردیفها 150 تا 170 و فاصله بوته ها 35 تا 45 سانتی متر است.
• تراکم کاشت ۱۲ گیاه در مترمربع (۱۲۰۰۰۰ گیاه در هکتار) می‌باشد.

آبیاری

آبیاری این گیاه می تواند به هرکدام از روش های بارانی، قطره ای، جوی پشته ای و یا ترکیبی از قطره ای و بارانی صورت گیرد. البته آبیاری قطره ای، در بیشتر مواقع در گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد. در آبیاری قطره ای گیاه توت فرنگی، استفاده از دو نوار آبیاری در هر پشته مرسوم است.  میزان آب مصرفی با توجه به شرایط آب و هوایی و روش های کشت مورد استفاده در گلخانه متفاوت است.

به طور میانگین، میزان نیاز آب توت فرنگی گلخانه ای به این روشدر آب و هوای مدیترانه‌ای بین 2000 تا 12000 متر مکعب در هکتار در هر فصل است. باید توجه داشته باشید کمبود آب در شروع گلدهی تأثیر منفی بر تعداد گل بوته ها دارد. در حالیکه تنش آبی در مراحل بعدی رشد گیاه باعث افزایش تعداد گلها می‌شود.

خاک و تغذیه

معمولا توت فرنگی را در گلخانه ها، در خاک‌های شنی تا رسی سنگین کشت می کنند.  بهترین PH خاک برای کشت بین 6.5 تا 6 است.

مواد معدنی مورد نیاز توت فرنگی گلخانه ای در درجه اول نیتروژن، و در درجه دوم پتاسیم و فسفر است. مقدار نیتروژن مورد نیاز در هر هکتار بین 110 تا 450  کیلوگرم متغیراست. اما اگر در اول بهار، نیتروژن زیاد مصرف شود؛ باعث تحریک رشد و و افزایش بیماری‌های گیاه می‌شود.

معمولا کودهای 20-7-27 یا 13-8-18 (NPK) با توجه به به منطقه، رقم و شرایط آب و هوایی استفاده می‌شود. لازم به ذکر است برخی کشاورزان بیش از 110 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مصرف می کنند؛ البته از طریق سیستم آبیاری قطره‌ای در فواصل منظم در طی فصل رشد. معمولا نیتروژن مصرفی قبل از کاشت در برخی مناطق، 35 کیلوگرم است. البته بقیه کود از طریق سیستم آبیاری مصرف می‌شود.

مقدار نیتروژن

در اینجا به بررسی تاثیر مقدار نیتروژن بر روی توت فرنگی می پردازیم. مقدار مصرفی زیاد نیتروژن باعث نرمی میوه، تأخیر در رسیدن میوه می شود. کاهش عملکرد و افزایش سفیدک حقیقی و کنه‌ها نیز از دیگر تاثیرات آنست. هم چنین میوه ها کوچکتر می شوند، زودتر پوسیده می شوندو تنفس میوه افزایش می یابد.

باعث کاهش مواد جامد محلول می شود و طعم میوه کمتر شده و میوه سفت تری تولید می شود. توت فرنگی هایی که رنگ سفید دارند در اثر مصرف زیاد نیتروژن،  هم چنین کمبود کلسیم و پتاسیم و کمبود نور در گلخانه تولید می‌شوند.

مقدار کلسیم

ماده کلسیم در توت فرنگی سبب سفتی میوه و جلوگیری از پوسیدگی آنست. جهت کاهش نرمی میوه و جلوگیری از پوسیدگی میوه طی انبار کردن، هر هکتار گلخانه را با 20 کیلوگرم کلرید کلسیم و با فاصله 3 تا 4 روز قبل از برداشت، محلول پاشی می کنند. دمای نگهداری میوه ها در انبار، 5 درجه است. و میوه ها در آنجا به مدت ۷ روز آنتوسیانین کمتر و مواد جامد محلول کمی بیشتری دریافت می کنند.

معمولا کمبود کلسیم به دلیل عواملی مانند کاهش رطوبت خاک یا آب و هوای خنک، ابری و مرطوب اتفاق می افتد. تا اینکه آثار کمبود کلیسم در خاک، مشاهده می‌شود.

خاکپوش

دو نوع خاکپوش کاهی و پلاستیکی برای کاشت توت فرنگی در گلخانه ها استفاده می شود.

خاکپوش کاه در مناطقی که زمستان‌های ملایم دارند برای تمیز نگه داشتن میوه‌ها مورد استفاده قرار می گیرد. و به دلیل خاصیت گرم و عایق بودن، در جاهایی که زمستان‌های سرد دارد؛ در اواخر پاییز یا اوایل زمستان روی گیاهان قرار داده می شود و در بهار برداشته می‌گردد.

دلیل استفاده از خاکپوش اینست که با کاهش نواسات دمایی خاک باعث کاهش شکستن ریشه می‌شود. و دلیل دوم آنست که گیاهان را از سرما محافظت می‌کند.

خاکپوش‌های پلاستیکی یا پلی‌اتیلنی ممکن است شفاف، مشکی و گاهی سفید باشند. کاربرد آنها برای تمیز نگه داشتن میوه و تغییر دمای خاک برای رشد و نمو بیشتر گیاه است. اما نقش اصلی خاکپوش‌های پلاستیکی اینست که دمای خاک تنظیم شود.

آنچه دمای خاک را تنظیم می‌کند، مقدار انرژی نورانی است که از خاکپوش نفوذ می کند. خاکپوش‌های شفاف، بیشترین دمای خاک را مشاهده می کنیم. اما در خاکپوش‌هایی که قسمت بالایی آن سفید و قسمت پایینی آن سیاه است، کمترین می‌باشد. اما خاکپوش پلی اتیلنی مشکی در مناطقی مورد استفده قرار می گیرد که دمای تابستان از نمو میوه جلوگیری می‌کند؛ و دمای زمستان کافی بالاست تا باعث رشد مطلوب ریشه شود.

کنترل علف های هرز

مانند مزارع، علف‌های هرز زیادی در پرورش توت فرنگی در گلخانه ها نیز وجود دارند. برای کنترل علف های هرز، تعدادی علفکش‌های پیش رویشی و علفکش‌های پس رویشی را بررسی می کنیم:

برخی علفکش‌های پیش رویشی، مانند ناپروپرامید و دی متیل 6،5،3،2- تترا کلرو -4-1- بنزن دیکربوکسیلات برخی علف‌های هرز یکساله و پهن برگ را از بین برده و کنترل می‌کنند. برخی علفکش‌های پس رویشی مانند ستوکسیدیم و فلوآزیوپ بوتیل  گراس‌ها را از بین می‌برند. علف کش پیش رویشی 2,D,4  که باعث از بین رفتن علف‌های هرز پهن برگ می شوند.

علفکش‌های پس رویشی غیرانتخابی گلایفوزیت به صورت سیستمیک در گیاه منتقل می‌شود. علف کش پاراکوات که علفکش تماسی است، از این دسته است.

البته روش‌های دیگری نیز برای کنترل علف‌های هرز استفاده می شوند که عبارتند از:

• استفاده از خاکپوش
• گیاهان پوششی
• چندین بار شخم زدن قبل از کاشت

گرده افشانی

زنبور عسل مهم ترین حشره گرده افشان هم در مزارع و هم در گلخانه هاست. این حیوان تاثیر زیادی در میزان محصول دارد. در مزارع، نوع زنبور عسل و در فضاهای بسته مثل گلخانه زنبور بامبل کار گرده افشانی را انجام می دهد. خوبست بدانید برای گرده افشانی گلخانه توت فرنگی به مساحت ۵۰۰ متر مربع از یک کندوی زنبور بامبل استفاده می شود که تقریبا ۵۰ زنبور در آن زندگی می کنند.

برداشت

در گلخانه ها جهت زودرسی و بزرگتر شدن میوه‌ها از جیبرلین استفاده می شود. معمولا 7 تا 8 هفته بعد از کاشت، برداشت محصول صورت می‌گیرد.

زمان برداشت از اول صبح تا ظهر بوده و به طور میانگین هر دو یا سه روز صورت می‌گیرد.  زمان برداشت میوه، وقتی است که سه چهارم آن رنگ گرفته باشد. وزن بسته بندی در کشورهای مختلف متفاوت است مثلا  بسته‌های ۲۵۰ گرمی مخصوص اروپاست. بسته های توت فرنگی در ژآپن ۳۰۰ گرمی و چهار بسته در یک جعبه مرسوم است.