کشت ایروپونیک (هواکشت) نکات مهم در این روش!

سیستم کشت ایروپونیک یا هواکشت، شباهت زیادی به کشت هیدروپونیک دارد؛ و مانند آن، یک سیستم کشت بدون خاک است. هزینه اولیه ساخت و راه اندازی گلخانه ایروپونیک به دلیل تجهیزات و سیستم ها و اجرا و نصب، در ابتدای کار بالا است. کلمه ایروپونیک از دو واژه ی aero یعنی هوا و ponos یعنی فعالیت گرفته شده؛ که هر دو واژه ی یونانی هستند.

لازم به ذکر است در کشت ایروپونیک ریشه گیاه در هیچ ظرفی قرار نمی گیرد و همواره در هوا معلق است. اما تغذیه گیاه از طریق اسپری آب و مواد غذایی روی ریشه گیاه صورت می گیرد. بنابراین از این طریق تغذیه می شود و دیگر نیازی به خاک یا هر گونه بستر کشت ندارد.

سیستم ایروپونیک یا هوا کشت مزایایی دارد که بعضی از آنها عبارتند از : این سیستم، برای فضاهای بسته و سرپوشیده بسیار مناسب است؛ مخصوصا برای افرادی که فضای کمی در اختیار دارند و می خواهند در استفاده از فضای موجود صرفه جویی کنند و دیگر نیازی به استفاده از گلدان یا ظروف نگه دارنده نداشته باشند.

همچنین نیاز به جابجایی ظروف نگه‌داری گیاهان برای دسترسی گیاه به فضای بیشتر و رشد بهتر نیست. زیرا در این روش گیاه همواره در جای خود به صورت ثابت رشد می‌کند. بنابراین در هزینه های کشت گیاهان تا حدود زیادی صرفه جویی می شود؛ و البته محصولات بیشتری تولید می شوند.

هوا کشت

در روش هواکشت همان گونه که از نام آن پیداست، ریشه گیاهان به جای خاک در هوا قرار می گیرد. محلول غذایی به صورت قطرات بسیار ریز روی ریشه اسپری می‌شود. این روش در سال 1976 ابداع شد و بدین صورت تعریف شد که ریشه گیاه به طور مداوم یا غیر مداوم در محیطی که اشباع از قطرات ریز محلول غذایی است قرار می‌گیرد. این روش با فاز مایع مداوم سر و کار ندارد. کاربرد این روش بیشتر در تحقیقات تغذیه گیاهی به خصوص میوه‌های جوان است.

بدین منظور قالب‌های ساخته شده از پلی استیرن منبسط شونده تهیه می شوند و در گلخانه قرار می گیرند. گیاهان داخل این حفره‌ها کاشته می شوند.

اما در واقع ریشه گیاهان در در هوایی که در زیر قالب ها در جریان است به طور معلق قرار می گیرند. و درون جعبه اسپری  محلول مواد غذایی صورت می گیرد.و جهت جلوگیری از نفوذ نور و رشد جلبک‌ها، قالب ها پوشانده می شوند. لازم به کذکر است در گلخانه ایروپونیک از سیستم‌ها و تجهیزات جدیدی استفاده می‌کند.

اکنون ممکن است به نظر برسد که با توجه به نبود خاک و اسپری مواد غذایی، رشد گیاهان کم است و به خوبی و با سرعت انجام نمی شود. اما ناسا در این زمینه تحقیقاتی انجام داد نتایج تحقیقات نشان داد، گیاه می‌تواند به خوبی در محیط کشت ایروپونیک رشد کند.

در این سیستم، گیاهان را درون محفظه هایی محصورمی کنند تا گیاه به سمت اطراف حرکت نکند.  کار این محافظ اینست که به ریشه گیاه تنها امکان حرکت به سمت پایین را می دهد؛ و ساقه گیاه تنها امکان حرکت به سمت بالا را دارد. لازم به ذکر است گیاه در جای خود ثابت است اما ریشه آن در هوا معلق است. مواد موردنیاز گیاه برای رشد و نمو به ریشه آن اسپری می شود؛ بنابراین مصرف آب در این روش کاهش می یابد و صرفه جویی می شود.

تفاوت کشت ایروپونیک با کشت سنتی

اکنون با تا حدود زیادی با سیستم کشت ایروپونیک آشنا شدید؛ و متوجه تفاوتهای آن با سایر سیستم‌های پرورش محصول شده اید. در سیستم هواکشت بستر کشت ریشه گیاه محصور و محدود در فضای قالبهای پیش ساخته است؛ و ریشه تنها می‌تواند درون فضای بستر گسترش پیدا کند.

نکته مهم این روش اینست که، ریشه گیاه در هوا معلق است و تنها می تواند به سمت پایین حرکت کند. در کشت سنتی، گیاه در بسترخاک و درون گلدان هایی کاشته می شود؛ مواد مغذی موردنیاز خود را از خاک و آب دریافت می‌کند و تغذیه می شود. اما در کشت ایروپونیک اسپری مواد مغذی مورد نیاز گیاه برروی ریشه آن،  سبب تغذیه گیاه می شود.

کشت سنتی نیاز به بستر خاک دارد اما در هواکشت به بستر خاک نیاز نیست. بنابراین فضای کمتری اشغال می کند. در این روش حتی این امکان وجود دارد تا در مقدار فضای معینی، بتوانید حتی تا چند برابر روش سنتی محصول کشت کنید. در کشت ایروپونیک شما می‌توانید میزان رشد گیاه خود را کاملا تحت نظر گرفته و آنرا کنترل کنید؛ بنابراین یک فضای کنترل شده است.

طریقه اسپری کردن در روش ایروپونیک

اسپری کردن مواد مغذی به ریشه گیاه به دو صورت دستی و اتومات ، انجام می شود. روش دستی به گونه ایست که در طول شبانه روز اسپری مواد به ریشه توسط فردی صورت می پذیرد. البته این روش سخت و کمتر امکان پذیر است. اما در روش اتوماتیک، هر گلخانه چند پمپ دارد که به صورت اتوماتیک ریشه گیاهان را تغذیه می کنند. و نیاز به نظارت و سرپرستی ممتد و مستمر ندارند.

انواع کشت ایروپونیک

کشت ایروپونیک معمولا به دو روش انجام می شود: کشت ایروپونیک کم فشار و کشت ایروپونیک پرفشار

 ایروپونیک کم فشار (LPA)

روش کشت ایروپونیک کم فشار، یکی از شیوه‌های مرسوم هواکشت می‌باشد. این روش را گلخانه‌داران می‌توانند سیستم به آسانی و با هزینه‌ های راه اندازی کم، طراحی و اجرا کنند. در این روش سیستم به صورت متتناوب و 24 ساعته و هر 7 روز هفته مشغول اسپری مواد غذایی روی ریشه و تغذیه گیاهان است. البته کارایی این روش از روش ایروپونیک پرفشار کمتر است.

به اندازه کشت ایروپونیک  فشاربالا که مِهی رقیق با ذرات ریز تولید می‌کند کارایی ندارند.

کشت ایروپونیک فشار بالا (HPA)

این روش، یک روش توسعه یافته توسط ناسا است. ناسا پس از تحقیقات فراوان، اعلام کرده است که روش کشت ایروپونیک، کارآمدترین راه برای پرورش گیاهان درفضا است. ناسا تحقیقات دیگری نیز برای مزایای این کشت بر روی زمین نیز انجام داده است.

خوب است بدانید همه سیستم‌های HPA، ایروپونیک هستند اما همه کشت‌های ایروپونیک، HPA نیستند. سیستم کشت ایروپونیک فشار بالا یا HPA برای اینکه کارایی خوبی داشته باشد باید با فشاری بالا کار کند. این فشار برای این ایجاد می شود که قطرات آب اتمیزه شوند و به اندازه ی 50 میکرون یا کوچکتر تبدیل شوند. نکته قابل توجه در اینجا اینست که گیاهان بیشتر تمایل دارند، مواد غذایی محلول در آب را جذب کنند.

 به طور کلی، سیستم فشار بالا روشی کارآمدتر است و با وجود نیاز به تجهیزات تخصصی‌تر می‌تواند هزینه‌های گلخانه تا حدودی کاهش دهد.

وسایل مورد نیاز برای اجرا هواکشت

وسایلی که برای ایجاد سیستم ایروپونیک یا هواکشت در گلخانه نیاز است عبارتند از:

• یک مخزن برای نگه‌داری محلول غذایی
• پمپ شناور
• لوله برای توزیع آب از پمپ داخل مخزن به محفظه‌های گیاهان
• نازل‌های آبپاش
• قالب‌های نگه‌دارنده ریشه گیاه
• محفظه‌هایی محصور، کیپ و ضد آب، برای جمع شدن محلول بعد از اسپری
• لوله برای برگرداندن محلول اضافی به مخزن
• تایمر، برای روشن و خاموش کردن پمپ

چه گیاهانی می توان با کشت ایروپونیک پرورش داد؟

این سیستم برای تکثیر قلمه هایی که به سختی ریشه دار می شوند مورد استفاده می گیرد. محصولاتی مانند: گردو، زیتون، پسته، سیب، مرکبات . خوب است بدانید این روش بر روی برخی ازگیاهان مهم و استراتژیک داروئی مانند سرخدار و … هم پاسخ خوبی داده است.

البته در مورد گوجه فرنگی، بادمجان و کاهو نیز نتیجه خوبی داده است. نکته قابل توجه در اینجا اینست که به کمک این روش مدت زمان رویش گیاه به یک سوم کاهش می یابد؛ درصد موفقیت قلمه در ریشه زایی نیز افزایش می یابد.

بنابراین ویژگی مذکور، با توجه به اینکه وزارت کشاورزی به پرورش قلمه احتیاج دائم دارد، کار برد این روش برای این وزاتخانه بسیار با اهمیت و پر ارزش است. در انتها یادآوری می کنیم در فرآیند کشت ایروپونیک، شرایط رشد گیاه در محیطی از مه، بدون استفاده از خاک یا هر بستر دیگر فراهم می شود.

گیاهانی که تکثیرشان از طریق روش تکثیر زایشی به سختی انجام می شود و یا به مدت زمان بیشتری جهت تکثیر نیاز دارند

این روش برای تکثیر و پرورش گیاهانی نظیر زعفران، مینی تیوبر، ارکیده و بنفشه بسیار مناسب تر از روشهای دیگر است. گیاهان مذکور با این روش تراکم بالایی می یابند. برای مثال تولید مینی تیوبر توسط آیروپونیک در هر متر مربع ۲۰۴۹ عدد می باشد در صورتی که در روش های عادی فقط ۱۰۰ عدد است که این تفاوت بسیار قابل توجه است.

گیاهانی که تکثیرشان در شرایط عادی بسیار وقت گیر است و به تعداد زیادی کارگر احتیاج دارد

اگر از روش های سنتی برای کشت زعفران استفاده شود، و در مزرعه روباز تولید شود؛ نیاز به تعداد زیادی نیروی کار دارد و بسیار وقت گیر است. اما با کشت ایروپونیک به سرعت تولید و تکثیر می شود. نکته مهمی که در کشت زعفران در این روش وجود دارد اینست که غلظت رنگدانه قرمز را در کلاله به دست آمده بالا می برد؛ این یعنی کیفیت بالاتر زعفران.