آموزش احداث زعفران گلخانه‌ای بدون خاک

طرح پرورش زعفران گلخانه‌ای هواکشت | مشاوره سرمایه‌گذاری، تهیه طرح توجیهی و امکان‌سنجی

مدت‌های مدیدی است که زعفران کاشته می‌شود و پهنه کشت آن بسیار وسیع است. ولی همچنان ارزش آن بسیار بالاست. میزان ارزش افزوده این محصول به قدری بالا است که کشورهای صنعتی و پیشرفته هم درصدد کشت این گیاه در کشور خود هستند و هر روز روش‌‌های گوناگونی را در جهت کشت گیاه زعفران به کار می‌گیرند. یکی از این کشورهای پیشرفته کشور چین است که بر طبق نیازسنجی خود نسبت به بازار سعی می ‌کند گیاه زعفران را بکارد و آن را به تولید انبوه برساند.

در حال حاضر برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی از روش‌های مدرن و صنعتی زیادی مانند سیستم‌های آب‌کشت یا همان هیدروپونیک و هواکشت یا ایرو پونیک استفاده می کنند. همچنین در بیشتر کشورهای اروپایی نیز مطالعاتی در جهت نحوه و چگونگی کاشت و برداشت گیاه زعفران به عمل آمده است. ولی در این میان کشور چین است که به طور قدرتمندی در حال کاشت و برداشت گیاه زعفران است. ولی در این میان سوالی پیش می‌‌آید و آن هم این است که آیا کشور چین در سالیان آتی می ‌تواند به یک رقیب جدی برای ایران بدل شود؟

برای پی بردن به جواب این سوال بهتر است ببینیم که کشور چین از چه نوع روشی برای کشت محصول زعفران استفاده می‌‌نماید. سیستم‌های هیدرو پونیک که در مکان‌‌های بسته و یا محیط‌های باز با دوره رشد کوتاه ولی با سرعتی بسیار بالا به حساب می‌‌آیند، جزو روش‌‌ها و سیستم‌هایی هستند که کشور چین از آن‌ها همواره استفاده می‌کند. در حال حاضر در ایران هم گیاهانی مانند کاهو و گوجه فرنگی و خیار و سایر سبزیجات نیز به همین شیوه یعنی سیستم کشت هیدرو پونیک به عمل می‌آید.

همچنین بعضی از گیاهان زینتی مانند سنبل آلسترومریا و غیره هم با همین سیستم کشتی به عمل می‌آیند. زیرا کاملا اقتصادی و مقرون به صرفه هستند و همین‌طور مدت زمان برداشت آن‌ها بسیار کوتاه است. یکی از بزرگ‌ترین مزایای این سیستم کشت، آن است که از فضای کشت به طور حداکثری استفاده می‌شود و از تراکم بالایی استفاده می‌کند. بنابراین شما با داشتن فضای کمی هم می‌‌توانید مقدار محصول بسیار زیادی تولید کنید.

مزایای کشت زعفران گلخانه‌‌ای به روش ایروپونیک

اولین مزیت سیستم کشت ایروپونیک این است که از هدر رفت آب و خارج شدن آن از مسیر گیاه جلوگیری می‌کند. این امر خود باعث کاهش مصرف آب به مقدار زیادی می‌شود. در کنار این مزایا بهتر است از یک عیب بزرگ این سیستم کشت یاد کنیم که همان هزینه بالایی است که در هنگام راه‌‌اندازی اولیه روی دست ما می‌گذارد. بنابراین ممکن است تصمیم‌گیری را در ابتدای کار برای شما سخت کند.

با وجود این موضوع می‌‌توان گفت که اگر این هزینه‌های بالا را بتوان تقبل کرد، پس از گذشت چند سال به سرعت صرفه این کار به جیب خودمان برمی‌گردد. یکی از امتیازات کشور چین همواره نیروی انسانی زیاد و ارزان قیمت آن است که باعث می‌شود هزینه نهایی هر کالا کاهش پیدا کند. بنابراین می‌توان گفت که حتی قیمت زعفران نیز در چین کمتر از قیمت آن در ایران است. ولی با این حال هنوز کشور چین رقیبی جدی‌ برای کشور ایران محسوب نمی‌شود. دلیل آن هم این است که خاستگاه اولیه گیاه زعفران کشور ایران است و نه چین.

در واقع بیشتر از ۹۰ درصد تولید خالص زعفران کل جهان را ایران تامین می‌کند. بنابراین رسیدن به چنین عددی برای بقیه کشور‌ها ممکن است کمی عجیب و غریب به نظر برسد. با توجه به پشت کاری که چینی‌ها در هر عرصه‌ای از تولید و صنعت دارند بعید نیست که در آینده‌ای نه چندان دور تولید زعفران را هم در انحصار خود در بیاورند و سهم بازار را از آن خود کنند. در حال حاضر بزرگ‌ترین ضربه‌ای که اقتصاد چین به پیکره ایران می‌‌زند این است که هزینه نهایی تولید زعفران را کاسته و به این ترتیب زعفران کم قیمت‌تر و ارزان‌تری نسبت به ایران تولید می‌کند که ممکن است سهم بازار ایران را در آینده به خطر بیاندازد.

مورد بعدی که نگرانی کشاورزان را زیاد می‌‌کند وجود زعفران‌های تقلبی در سطح بازار است. به طوری که ممکن است کسی دیگر رغبت به خرید زعفران واقعی نداشته باشد. برای این‌که اصل حفظ بقای ایران در بازار جهانی و حفظ سهم آن در این بازار تضمین شود، می‌بایست به ابزارهایی متوسل شد که باعث کنترل بازار و همچنین بالا ماندن سطح ایران باشد.

همچنین باید ایران روشی را در دست بررسی قرار دهد که بر طبق آن راندمان کار بالا برود. برای شکست نخوردن در این عرصه جهانی بهتر است ایران توجه‌اش را به سوی این گیاه معطوف نماید و برای دستیابی به چنین مهمی می‌بایست واحدهای اجرایی تولیدی و تحقیقاتی با هم همکاری لازم را به عمل بیاورند. امیدواریم که روزی در بازار جهانی جایگاه ایران به طور ۱۰۰% تثبیت شده باشد و دیگر خبری از محصولات چینی نباشد.

مزایای کلی کشت در گلخانه زعفران

اولین مزیت کشت زعفران در گلخانه این است که احتیاجی به آماده‌سازی زمین زعفران نیست. با این حال بعد از گل‌دهی باید زمینی داشته باشیم تا پیاز‌ها را تا سال آینده به آن منتقل کنیم. همچنین نور مورد نیاز گیاه باید همواره تامین شود. برای رساندن آب به این گیاه باید از رطوبت و مه پاش و کولر آبی استفاده کنند. بنابراین رطوبت این گیاه قابل تنظیم است.

اگر قصد کاشتن گیاه زعفران را دارید می‌توانید با خیال راحت به انجام این عمل مبادرت ورزید. زیرا که این گیاه از گزند موش‌ها در امان است. مورد بعدی این است که به راحتی می‌توان گیاه زعفران را سم‌پاشی نمود و همچنین می‌توان به راحتی علف‌های هرزی را که خیلی هم کم هستند وجین نمود. همچنین عملیات برداشت بسیار کنترل شده و آسان می‌نماید. و مورد آخر این است که اگر در گلخانه زعفران بکارید میزان کیفیت و کمیت آن بسیار افزایش پیدا می‌کند.

شرایط کاشت و عملکرد زعفران گلخانه‌ ای و بررسی پرونده کشت گلخانه‌ای در ایران

در سال ۲۰۰۶ تحقیقاتی توسط یک نهاد انجام شد که بر طبق آن مزایایی برای کشت زعفران در سیستم کشت هیدروپونیک برشمرده بودند. یکی از این مزایا آن بود که در یک سال می‌توان چندین بار کشت زعفران را انجام داد و به این ترتیب می‌توانیم در سال بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم زعفران در هر هکتار برداشت نماییم. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که به جای استفاده از بستر کشت هیدروپونیک بهتر است از سیستم کشت هواکشت یا ایروپونیک استفاده کرد. زیرا طبق این تحقیقات اگر بخواهیم از چنین سیستمی استفاده کنیم، کیفیت بالاتری را در کل خواهیم داشت.

طرح پرورش زعفران در گلخانه غیر هیدروپونیک و به روش هواکشت

اخیراً اکثر کشورها در جهان زعفران را در داخل گلخانه‌ها می‌کارند و به آن تمایل دارند. کشور چین نیز از این قاعده مستثنا نیست و گیاه زعفران را در گلخانه‌ها می‌کارد. با این که این کشور در همه عرصه‌های تولید وارد شده است، ولی این بار نوبت گیاه زعفران است که بر روی آن دست بگذارد و تولید نماید. البته ناگفته نماند که گیاه زعفران اصلی‌ترین محصول تولیدی و صادراتی ایران است که خواص دارویی هم دارد. این گیاه ۱۰۰ هزار نفر را بطور مستقیم شاغل نگه می‌دارد.

اگر می‌خواهیم در بازار‌های جهانی همچنان باقی بمانیم، بقای ما در گرو همکاری فعالانه فعالان اقتصادی و کارشناسان و مسئولین است. امروزه کارشناسان عقیده دارند که اجرای طرح جامع زعفران در سال‌های گذشته می‌توانست وضع بهتری را برای کشور ایران رقم بزند. ولی این طور نبوده. کشورهایی همچون چین و افغانستان به بازار‌های جهانی راه پیدا کردند و مسیر را برای ما دشوار‌تر می‌سازند. دلیل این ناکامی هم این است که بودجه و اعتبار لازم به موقع به این طرح اختصاص داده نشد و بدون اجرا باقی ماند. ولی حالا دیگر مسئولین باید کمی بیشتر تمرکزشان را به سمت طرح جامع زعفران متمرکز نمایند.

تاریخچه گلخانه زعفران

در سال ۲۰۰۶ و در کشور چین جوانی چینی به نام بن دست به تولید زعفران در منطقه تبت و در گلخانه‌ای کوچک نمود. تحصیلات این جوان در زمینه کشاورزی بود. عملکرد چنین طرحی همان اول کار از سوی کارشناسان زیر سوال رفت و ناکام ماند. این جوان دست از کار نکشید و با همان گلخانه محصولی با کیفیت بالا و راندمانی باورنکردنی‌ تولید کرد.

چند سال بعد در سال ۲۰۱۲ مطالعات و تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شد. سرانجام به دستور رئیس جمهور چین این طرح ملی اعلام شد. همان زمان این طرح در کشور‌های دیگر هم مورد اقبال عمومی واقع شد و تحقیقات وسیع‌تر و گسترده‌تری در این زمینه ولی با نظارت همان مهندس چینی انجام شد. کمی بعد کشور‌هایی مانند اسپانیا و امارات و ترکیه و شمال افغانستان و هندوستان وارد چنین رقابتی شدند.

آشنایی با روش کشت زعفران در گلخانه

در ماه سوم از فصل بهار یعنی خرداد ماه، پیاز گیاه را از خاک جدا می‌کنیم و در محیطی با تهویه مناسب انبار می‌نماییم. ولی کمی بعد در اول شهریور ماه پیازهای گیاه را در دسته‌هایی قرار داده و به محیط گلخانه‌ای می‌بریم. در آن‌جا دما و نور و رطوبت مناسبی به این پیازها می‌‌دهیم و در یک بازه زمانی معین آن‌ها را نگهداری می‌‌کنیم. به فاصله چند ماه بعد و در مهر ماه، پیاز‌ها جوانه می‌زنند.

البته جوانه‌های بسیاری از اطراف پیاز می‌روید که باید فقط دو عدد از آن‌ها را نگه داشت و بقیه را حذف کرد. با انجام این کار ما در واقع توان پیاز را برای گل دهی افزایش می‌‌دهیم. این نکته را به خاطر داشته باشید که همواره آب مورد نیاز این پیاز‌ها از محیط تأمین می‌‌شود و هیچ‌گونه تماس مستقیمی نباید با آب داشته باشند. اما چرا ما اصرار داریم که آب نباید به طور مستقیم وارد ریشه شود؟ یکی از دلایل آن این است که رشد پیاز متوقف می‌‌شود و احتمال پوسیدگی آن بالا می‌رود.

همچنین انتقال بیماری در این حال بسیار آسان و میسر می‌گردد. پیاز در اواخر آبان ماه و یا اوایل آذر گل دهی‌اش را افزایش می‌دهد و بعد از برداشت گل پیاز و گذراندن مراحل زدن جوانه‌های اضافه و زائد، به زمین برگشت داده می‌شود. تا در سال بعد مجددا مراحل تکرار گردد.

چرا باید زعفران را در فضای گلخانه کشت کنیم؟

اولین دلیلش بحران آب در کشور است. این روش به خاطر مصرف بسیار کم‌اش بسیار کاهنده مصرف آب است.

دومین دلیل هم آن است که بهتر است این زعفران در گلخانه به عمل بیاید به دلیل این‌که از بیماری‌ها به دور باشد و شرایط دمایی و محیطی‌اش و همچنین راندمان و بازدهی محصول را بتوانیم کنترل و تنظیم کنیم. این نسبت به روش کشت سنتی بسیار پایدار‌تر است. برداشت کلاله زعفران در روش سنتی در هر هکتار به طور میانگین تنها ۷ کیلوگرم بوده است. ولی با چنین روشی که در گلخانه انجام می‌گیرد این میزان به ۱۰۰ کیلوگرم در هر هکتار می‌رسد که این خود نشان دهنده اهمیت استفاده از گلخانه برای کشت زعفران است.

سومین دلیل این‌که باید زعفران را در گلخانه به عمل آورد این است که به دلیل وجود فضای باز در روش سنتی عطر و بوی زعفران و همچنین کیفیت و میزان رنگ و طعمش در کلاله بسیار افت پیدا می‌کند. این به دلیل تابش نور آفتاب و همچنین بادی بود که در کنار گیاه در جریان بود. ولی در روش گلخانه‌ای هیچ کدام از این مشکلات وجود ندارد و بنابراین کیفیت این گیاه بسیار بالا می‌رود. حالا دیگر برخلاف زمان‌های گذشته کشور‌ها اهمیت زیادی به میزان کیفیت و طعم و رنگ گیاه زعفران می‌دهند.

بنابراین می‌بایست در همان گلخانه به عمل بیاید. زعفران به دست آمده با کیفیت چند برابر زعفران‌های دیگر قیمت دارد.

دلیل چهارمی که چرا باید از گلخانه برای کشت زعفران استفاده کنیم این است که در روش سنتی گل زعفران به خاطر قرار گرفتن در محیط باز و استفاده از انواع کود‌ها بسیار بیماری‌زا بوده است. ولی حالا با استفاده از گلخانه‌ها و عدم استفاده از این کود‌ها می‌توانیم کنترل بهتری بر محصول و عدم انتقال بیماری از آن داشته باشیم.

دلیل پنجم ما این است که در روش سنتی مدت بسیار طولانی‌ای پیاز زعفران از دید افراد پنهان بود و دیده نمی‌‌شد که همین امر موجب بیشتر شدن میزان بیماری در پیاز گیاه می‌شد. ولی زمانی که این پیاز را در خاک گلخانه می‌کاریم، امکان مراقبت از آن به راحتی فراهم می‌شود.

ششمین دلیل عبارت است از این که به دلیل خشکسالی‌ که در کشور جریان دارد کشت زعفران کمتر شده است. ولی اگر بخواهیم از گلخانه استفاده کنیم امکان اشتغال مستقیم افراد بیشتری فراهم می‌گردد.

هفتمین دلیل این است که میزان تراکم کشت ما در محیط گلخانه‌ای افزایش می‌یابد ولی در روش سنتی فقط به‌اندازه همان فضا می‌‌توانستیم کشت و کار انجام بدهیم.