آموزش زراعت
نحوه کشت و پرورش کاهو در گلخانه
امروزه سبزیجات و صیفی‌جات را در گلخانه‌ها پرورش می‌دهند و این نحوه کشت محصولات، در میان کشاورزان رواج یافته است. اما از میان سبزیجاتی که می‌توان آن‌ها را در گلخانه‌ها کشت کرد، کاهو محصولی است که کشت آن در گلخانه سود خوبی را عاید گلخانه داران ایرانی کرده است.
از این رو گلخانه داران کشور پرورش این محصول را انتخاب می‌کنند. گیاه کاهو جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی ایرانیان دارد و می‌توان آن را به روش‌های مختلفی استفاده کرد.
از مصارف طب سنتی گرفته تا تهیه انواع سالاد می‌توان از گیاه کاهو استفاده کرد. در گلخانه‌ها می‌توان کاهو را در کنار دیگر محصولات مانند توت فرنگی، گوجه فرنگی گلخانه‌ای ، خیار گلخانه‌ای و… پرورش داد. در ادامه مطالب بیشتری را درباره کشت این محصول بیان خواهیم کرد. همراه ما باشید:
تاریخ گیاه کاهو از زمان کشف و اولین بار کشت
گیاه کاهو نخستین بار توسط مصریان باستان پرورش یافت. کاهو از یک علف هرز که دانه‌های آن برای تولید روغن کاربرد داشت، به دست آمده است. کشت این محصول با گذشت زمان در کشورهای یونان و روم نیز صورت گرفت. مردم این کشورها به کاهو نام لاکتوکا را دادند.
جالب است بدانید واژه کاهو در زبان انگلیسی از ریشه همین واژه (Lettuce) است. در سال‌های ۵۰ سال پیش از میلاد، چندین گونه از این محصول توصیف شده بود.
در قرون ۱۶ تا ۱۸ چندین گونه از این محصول در کشورهای اروپایی دیده شد. کشاورزان اواسط قرن ۱۸ میلادی به این موضوع پی بردند که می‌توانند گیاه کاهو را در باغ‌ها نیز کشت کنند. نخست این محصول در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی به فروش می‌رسید، اما در اواخر دهه ۱۹۰۰ مصرف گیاه کاهو جهانی شد و عموم مردم جهان آن را در سبد غذایی خود جای دادند.
خصوصیات کاهو برای کشت در گلخانه
نام علمی کاهو Lactuca sativa است. این محصول یک‌ساله است و در گروه مرکبات قرار دارد. می‌توان از گیاه کاهو به عنوان یکی از مهمترین سبزیجات برگی که در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، یاد کرد. این محصول روز بلند است و در فصل تابستان گل می‌دهد.
اما مدت‌ها قبل انواع اصلاح شده این محصول وارد بازار شده است که در مقابل طول روز از خود واکنش نشان نمی‌دهد. از این رو در فصل تابستان نیز کشت می‌شود و به خوبی رشد می‌کند.
کاهو محصولی خود گرده افشان است. برگ های آن اغلب صاف و فاقد هرگونه کرک هستند. اطراف گیاه کاهو بریده‌های بسیار ریزی وجود دارد. برگ‌های آن طوقه شکل است و طی روز به یکدیگر می‌پیچند. گیاه کاهو در رنگ های مختلف سبز تیره، سبز زرد و قرمز قهوه‌ای مشاهده می‌شود. در برخی از نقاط شمال کشور، نوع قرمز آن چند سالی است که کشت می‌شود.
انواع رقم کاهو
اگر قصد پرورش گیاه کاهو در گلخانه را دارید، بهتر است انواع مختلف این محصول را بشناسید. در این صورت می‌توانید تشخیص دهید که کشت کدام نوع از این محصول سود بیشتری را عاید شما خواهد کرد.
کاهو برگی
نام دیگر این محصول Bunching است. کاهوی برگی سر ندارد و یک محصول زودرس است. این محصول برای حمل و نقل‌های طولانی مناسب نیست و نمی‌توان آن را به مدت زیادی در انبار نگهداری کرد.
کاهو ساقه‌ای
کاهوی ساقه‌ای ساقه کوتاه و کلفتی دارد. این محصول مانند مارچوبه به صورت پخته شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاهبوی ساقه‌ای بدون پیچ است. برگ های کاهو ساقه‌ای نخست به شکل روزتی پیوسته هستند و آب ندارند. سپس از درون روزت ساقه‌ای ضخیم رشد می‌کند. می‌توان نوع کاهو ساقه‌ای را مطابق سلیقه مشتری و فصل کشت انتخاب کرد. با نظارت بر عوامل محیطی می‌توان حتی در فصل زمستان نیز گیاه کاهو ساقه‌ای را در گلخانه پرورش داد.
کاهوی پیچ یا کاهو کلمی
کاهو کلمی کریسپ هد یا باترهد نیز نام دارد. در میان کاهو‌های تجاری، نوع کریسپ هد بهترین و مهمترین آن‌ها است. این محصول با نام آیسبرگ نیز شناخته می‌شود. کاهو پیچ گیاهی سفت، خوشمزه و فشرده است و برای حمل و نقل مناسب است.
در کشور ایران این محصول را با نام کاهویی زمستانه نیز می‌شناسند. نوع با طرح آن برگ های لطیف و نرم جداگانه ای دارد که می توان آن‌ها را به راحتی زخمی کرد. از این رو برای عرضه آن به بازار‌های محلی، باید احتیاط نمود. این محصول در گلخانه‌ها در تونل پلاستیکی و در هوای آزاد کشت می‌شود. عدم تابش نور به برگ‌های داخلی این محصول موجب شده است تا رنگ برگ‌های داخلی کاهوی کلمی، کرم باشد.
این ویدیو رو حتما ببین
این گلخانه یک نمونه گلخانه هیدروپونیک است که توضیحات بیشتر را داخل کلیپ مشاهده میکنید
کاهو پیچ معمولی
نام دیگر این نوع کاهو رومن است. می‌توان این نوع کاهو را از روی رشد راست، سرهای طولانی و باریک آن تشخیص داد. معمولاً در کشور ایران بیشتر این نوع کاهو مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاهو پیچ معمولی نسبت به سایر کاهوها، طعم شیرین‌تری دارد.
شرایط محیطی مطلوب برای کشت کاهو در گلخانه
زمان کاشت کاهو
معمولاً کاهو در دماهای خنک بهتر رشد می‌کند. از این رو این محصول به صورت عمده در اوایل فصل بهار و پاییز به عنوان یک محصول زمستانه کشت می‌شود. کشت کاهو در فصل تابستان صورت نمی‌گیرد. کمترین دما جهت جوان زنی بذر کاهو حدود ۷/۱ درجه سانتی گراد و جهت رشد رویشی ۲/۷ درجه سانتیگراد است.
فاصله کاشت محصولات از یکدیگر
جهت کشت گیاه کاهو در گلخانه، باید بذرهای آن با فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری نشا شوند. حدود ۲ گرم بذر اصلاح شده و مرغوب این گیاه جهت تهیه ۱۰۰۰ نشاء کاهو کافی است. دمای محیطی که گیاه در آن کشت می‌شود، باید در روز حدود ۱۶ الی ۱۸ و در شب مابین ۱۰ الی ۱۲ درجه سانتیگراد باشد.
رطوبت نسبی فضای گلخانه برای کشت کاهو
هنگام پرورش کاهو گلخانه‌ای، رطوبت نسبی گلخانه می‌تواند در سرعت تعرق تاثیر بگذارد. وجود رطوبت نسبی بالا عملیات انتقال مواد غذایی از ریشه به برگ‌ها را کاهش می دهد.
اما رطوبت نسبی زیاد موجب ایجاد بیماری‌هایی مانند سفیدک و بوتریتیس در گیاه کاهو می شود. در نتیجه می‌توان گفت باید رطوبت فضای گلخانه را هنگام کشت کاهو تحت نظر گرفت. غلظت دی اکسید کربن از ۱۰۰۰-۱۵۰۰ ppm موجب افزایش سرعت رشد کاهو می‌شود.
دمای ایده آل برای پرورش کاهو در گلخانه
دمای مطلوب جهت رشد گیاه کاهو ۵/۱۵ تا ۱۸ درجه سانتیگراد و جهت رشد رویشی ۲/۷ درجه سانتیگراد است. شرایط مساعد جهت رشد مطلوب گیاه کاهو شامل تابش زیاد نور خورشید، رطوبت فراوان خاک و شب‌های خنک یکنواخت می‌شود. طول روز بلند و دمای زیاد موجب می‌شود تا ساقه‌های بار دهنده پیش از رشد و نمو کافی برگ‌ها ایجاد شوند. این موضوع موجب افت کیفیت محصول و ایجاد طمع تلخ در گیاه کاهو می‌شود.
بستر کشت کاهو در گلخانه
بستر کشت گیاه کاهو باید مناسب باشد، در این صورت می‌تواند شرایط خوبی را برای رشد ریشه‌های نسبتاً سطحی ایجاد کند و تضمینی برای جوانه زنی یکنواخت بذرهای ریز کاهو باشد. تامین رطوبت مداوم و زیاد در طول دوره رشد گیاه کاهو، اهمیت بسیار زیادی دارد و موجب رشد مناسب آن می‌شود. افت وخیز رطوبت بستر مخصوصاً مراحل آخر رشد، خوب نیست. PH مناسب جهت رشد کاهو ۵/۶-۲/۷ است.
خاک‌هایی که ph کمتر از ۵/۲-۵/۵ دارند، موجب مسمومیت آلومینیومی و آهن می‌شوند. گیاه کاهو در معرض کمبود کلسیم است، از این رو بهتر است که ph آن را در بازه ۵/۶ تنظیم شود. وجود آب زیاد و دمای بالا طی مراحل رشد، می‌تواند موجب ایجاد طرح‌های پف کرده و سست در گیاه کاهو شود.
جوانه زنی کاهو
دو عامل دما و نور روی جوانه زنی گیاه کاهو تاثیر گذار هستند. تابش نور سفید یا قرمز موجب افزایش جوانه‌زنی این محصول می‌شود، اما تابش نور مادون قرمز یا عدم تابش نور موجب کاهش روند جوانه زنی می‌شود. طیف ۶۶۰ نانومتر موجب جوانه‌زنی شده و ۷۳۵ نانومتر از جوانه زنی جلوگیری می‌کند.
عملیات جوانه زنی بذر در محدوده دمایی ۱۸ الی ۲۱ درجه سانتیگراد صورت می‌گیرد. اما اگر دما بیشتر از ۲۶ درجه سانتیگراد باشد، جوانه زنی انجام نخواهد شد. این حالت ترمودرمانسی است.
کشت کاهو کریسپ هد در گلخانه در مقایسه با رومن و باترهد کمتر تحت تاثیر این حالت قرار می‌گیرد. محدوده دمای ۷/۲۵ تا ۵/۳۰ درجه سانتیگراد برای باترهد، ۳۱ درجه سانتیگراد برای رومن و ۲۸-۸/۳۲ بیشترین دمایی است که حدود نیمی از بذر‌ها در آن جوانه می‌زنند. وجود کربن دی اکسید در کنار اتیلن می‌تواند موجب افزایش عملیات جوانه زنی تا ۲۵ درجه سانتی گراد شود.
حساسیت به شوری و تجمع نیترات
کاهو به انواع نمک‌ها و شوری خاک حساسیت دارد. اگر خاک شور باشد هد یا پیچ با تاخیر تشکیل خواهد شد. از این رو باید تغذیه کاهو در گلخانه با دقت بسیار زیادی انجام شود. حساسیت این گیاه به قدری است که حتی وجود 3/0 تا 4/0 درصد نمک نیز از خود واکنش نشان می‌دهد و آسیب می‌بیند.
برداشت و انبارمانی کاهو گلخانه‌ای
اگر گیاه کاهو در یک گلخانه کوچک کشت شده باشد، باید آن را با چاقو‌های دسته بلند برداشت کرد. اما اگر این گیاه در سطح وسیعی کشت شده باشد باید آن را با ماشین‌های ویژه برداشت نمود. در صورتی که ابتدای دوره انبارداری کاهو شرایط خوبی داشته باشد و دمای آن صفر درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی آن ۹۶٪ باشد، گیاه کاهو به مدت زمان ۳ الی ۴ هفته در سردخانه قابل نگهداری است.
وجود گاز اتیلن ناشی از میوه‌های گوجه فرنگی و سیب در انبار، موجب می‌شود تا لکه‌های قرمز رنگی روی برگ‌ها و رگبرگ‌های کاهو ایجاد شوند. از این رو نباید این میوه‌ها را همراه با کاهو در یک انبار نگهداری کنید.
فوق العاده بود.