ویژگی های خاک گلخانه برای بهبود کیفیت محصول

خاک گلخانه چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ برای اینکه محصولات باکیفیتی را در گلخانه پرورش دهیم، ابتدا باید بستر گلخانه ای مناسبی داشته باشیم. لازم به ذکر است خاک گلخانه و بستر کشت گلخانه به استحکام کافی خاک و بستر اولیه آن بستگی دارد. توجه به این نکته ضروری است که بذر یا قلمه کاشته شده نباید به آسانی جابجا شود، و هم چنین باید آب کافی جهت تغذیه گیاه را در خود نگه دارد.

وجود خلل و فرج کافی جهت رشد گیاه یکی دیگر از ویژگیهای بستر گلخانه‌ای مناسب است. برای آنکه تهویه مناسب صورت گیرد، گیاه به خوبی تنفس کند و آب کافی برای تغذیه گیاه جریان داشته باشد تا گیاه رشد و نمو خوبی داشته باشد. هم چنین بستر گلخانه باید فاقد هرگونه گیاهان و علف های هرز و بیماری باشد تا جلوی رشد گیاه گرفته نشود.

یک بستر گلخانه ای خوب و مناسب باید ظرفیت تبادل کاتیونی بالا داشته باشد. تا بتواند عناصر موردنیاز رشد گیاه را به خوبی نگهداری کند تا گیاه در موقع لازم، از آن استفاده کند. شوری بالای بستر کشت موجب از بین رفتن گیاه می شود، بنابراین سطح شوری آن باید پایین باشد. البته یکی از نکات بسیار مهم بستر کشت گلخانه قیمت مناسب و در دسترس بودن آنست.

ظرفیت تبادل کاتیونی خاک گلخانه

ظرفیت تبادل کاتیونی به میزان بار منفی ذرات خاک مربوط می‌شود. و برحسب واحد اکی والان بر ۱۰۰ سانتی متر مکعب خاک بیان می شود.

جالب است بدانید عناصر غذایی داخل ریشه معمولا غلظتی بیشتر از داخل خاک دارند. بنابراین برای جذب مقادیر بیشتر، باید انرژی بیشتری داشته باشد که آنرا از طریق شکستن قند تامین می کند. میزان تبادل کاتیونی رس بیشتر از مواد آلی است. و البته آنیون های هم به علت منفی بودن بار کلوییدهای خاک، معمولا جذب نمی‌شوند. پس باید یا توسط گیاه جذب شود و یا اینکه از طریق آب شسته شوند.

نکته قابل توجه در خاک های شنی آنست که شستشوی آنیون ها در آنها بسیار شدید است. بنابراین لازم است مرتب کوددهی شوند. ارتباط آنیون ها و نمک های خاک به صورت مستقیم است. یعنی اگر آنیون های زیادی در محلول خاک وجود داشته باشند، حتما نمک های قابل حل در خاک هم خیلی زیاد می شوند. و راه رها شدن از نمک زیاد خاک و حذف آنها، آبشویی مرتب است.

پی اچ خاک (ph خاک)

میزان اسیدی و یا بازی بودن خاک را بر مبنای PH یا پی اچ می سنجند. و برحسب عکس یون های هیدروژن بیان می شود. پی اچ هر چه پایین تر باشد، اسیدی تر است و هر چه به عدد 10 نزدیک شود، بازی تر می شود. مثلا پی اچ 6 به اندازه ی 10 برابر، اسیدی تر از پی اچ 7 می باشد. مثلا 4.5 کیلوگرم برای افزایش پی اچ آن از 5 به 6 لازم باشد، ۴۵ کیلو گرم آهک برای افزایش پی اچ از ۵ به ۷ لازم خواهد بود.

در بستر کشت گلخانه ها که معمولا از خزه ها و پوست کاج استفاده شده است، معمولا اسیدی است. پس باید سنگ آهک کشاورزی (دولومیت) به آن اضافه کرد تا مقدار اسیدی بودن آن کمتر شود. خوب است بدانید، سنگ آهک معمولی فقط کلسیم دارد. بنابراین اگ اندازه ی ذرات سنگ آهک کمتر از 25 میلی متر باشد، با سرعت بالایی در آب حل می شود. و این باعث می شود پی اچ به سرعت افزایش یابد و این اثر منفی بر خاک دارد.

نکته در مورد ph خاک

نکته ای مهم در مورد پی اچ خاک وجود دارد که در پی اچ های بالا یا پایین، عناصر غذایی و سایر مواد شیمیایی محلول در خاک، با هم ترکیب می شوند. بنابراین از دسترس خارج می شوند و در اختیار گیاه قرار نمی گیرند. در پی اچ های خیلی اسیدی، عناصر کم مصرف، آلومینیوم و آهن سه ظرفیتی با هم ترکیب می شوند.

در پی اچ های بالا یا خیلی قلیایی عناصر کم مصرف، کربنات، کلر و سولفات ترکیب می شوند. اما پی اچ مناسب کشت خاکی بین 6.2 تا 6.8 و کشت بدون خاک، 5.4 تا 6 توصیه می شود.

مصرف کودها به صورت محلول

اکثر کودهای مورد استفاده، در آب گرم حل می شوند. اما کودهای مورد استفاده در گلخانه های باید به صورت 100 درصد در آب سرد حل شوند. جهت استفاده از کودهای جامد، می توان آنها را در آب حل کنید. سپس 24 ساعت نگهداری کنید و دست نزنید. بعد از این مدت، مواد غیر ضروری آن ته نشین می شود و محلولی صاف و بدون رسوب در اختیار دارید.

شاخص شوری کودها

چون کودها در خود نمک دارند، وقتی به خاک اضافه شوند، مقدار نمک خاک را هم افزایش می دهند. پس برای اینکه غلظت نمک خاک را در حد پایین و مناسبی نگه دارید، باید از کودهای مناسب استفاده کنید. اثری که کودهای مختلف روی میزان شوری خاک می گذارند، شاخص شوری نام دارد. این شاخص مهم است زیرا تاثیر زیادی در رشد و نمو گیاهان دارد.

معمولا شاخص شوری کود نیترات سدیم را ۱۰۰ در نظر می گیرند. و این کود معیاری برای رتبه بندی سایر کودهاست. اگر نتیجه آزمایش خاک این باشد که به خاک کود نیتروژن اضافه شود و قرار باشد ۴۵۰ گرم کود نیترات سدیم را با ۱۶درصد نیتروژن و شاخص شوری ۱۰۰ به ۹/۲۸ متر‌مربع مساحت گلخانه اضافه شود. آنگاه می‌توان از کودهای مختلف برای افزایش نیتروژن خاک استفاده کرد.

برای این کار، کافیست می‌توان موارد ذیل:

• ۴۵۰ گرم کود نیترات کلسیم با ۱۵/۵ درصد نیتروژن و با شاخص شوری ۵۳
• ۲۳۰ گرم نیترات آمونیوم ۳۳/۵ درصد با شاخص ۵۲/۵
• ۱۷۶۰ گرم سولفات آمونیوم ۲۰ درصد با شاخص شوری ۵۵/۲

را استفاده کرد.

اما در میان کودهای ذکر شده در بالا، اگر کودی را انتخاب کنید که شوری کمتراز 100 ، بهتر است. چنین راهکار و تصمیمی در مورد انتخاب سایر کودها می‌تواند مفید واقع شود.

خاک مناسب گلخانه کدام است؟

بعضی اصطلاحات در کشت و کار گلخانه ای مانند خاک فوق‌العاده، مخلوط سه‌گانه، خاک طبیعی و … استفاده می شوند. هم چنین ممکن است بعضی سوالات برای شما پیش بیاید: آیا می‌دانید برای رشد موفقیت‌آمیز بذرها باید از چه موادی استفاده کنید؟ آیا می‌دانید چگونه بهترین عطر و طعم را در غذای خود و درخشان‌ترین رنگ را در گل‌ها و گیاهان خود ایجاد کنید؟

این مقاله سعی بر این دارد تا به این گونه سوالات پاسخ دهد:

خاک، نقشی مهم در رشد گیاهان دارد:

• نگهداری و تامین آب مورد نیاز
• تامین و تغذیه مواد و املاح مورد نیاز گیاهان
• تامین اکسیژن مورد نیاز گیاهان
• و میکروبهای موجود در آن.

بنابراین توصیه می کنیم مقاله پیش رو را جهت اطلاع از موارد بالا به دقت مطالعه کنید.

خاک‌های طبیعی

هنگامی که قدم در جایی می گذارید، خاک زیر پای شما، به طور طبیعی در آن منطقه وجود دارد. خاک در مناطق مختلف به صورت متفاوت از جاهای دیگر است. خاک می تواند به اندازه ی یک شهر باشد یا به اندازه ی ساحل رودخانه ها باشد.

خاک ها از نظر میزان مواد معدنی و هم چنین از نظر قدمت خاک با هم تفاوت دارند. مثلا بعضی خاک ها قدیمی و از نظر مواد معدنی فقرند مانند خاک آمازون. اما در چمنزارها، خاک های سرشار از مواد معدنی و با دوام و کیفیت وجود دارد.فروش خاک طبیعی معمولا به ندرت اتفاق می افتد و غالبا غیرقانونی است. و کیسه‌های خاک را که در گل فروشی ها و گلخانه ها می‌بینیم ، اغلب حاوی خاک طبیعی نیستند.

روی کیفیت این کیسه های خاک، معمولا چون از محل‌های مسکونی و صنعتی تهیه می شوند حساب نکنید. در نظر داشته باشید که ممکن است این خاک بیش از حد چسبناک باشد یا اینکه ماسه‌ای باشد. ممکن است مواد مغذی کمی داشته باشد یا مخلوط با لایه‌های فرعی با کیفیت کمی داشته باشد. خاک طبیعی به ندرت درمان خاک گلخانه است.

خاک سطحی

معمولا 15 تا 20 سانتی متر از خاک بالایی زمین در سطح زمین را خاک سطحی تشکیل می دهد. که هم از خاک خوب و هم خاک بد تشکیل شده است. اما نکته مهم اینست که گلخانه داران این خاک را نمی فروشند بلکه برای پرورش گیاه استفاده می‌کنند. به بیان دیگر، کیسه های موجود در مغازه ها خاک طبیعی نیستند بلکه مواد زیادی دیگری نیز در آنها مخلوط می شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مطالب ذیل پیرامون به خاکهای فوق العاده زیر مطالعه کنید.

انواع خاک گلخانه

خاک مناسب یکی از مهم ترین عوامل در رشد و نمو گیاهان گلخانه ای است. گلخانه از نظر فضا و ابعاد جهت رشد گیاه و ریشه آن، محدودیتهایی دارد. که در شرایط طبیعی رشد گیاه این مشکلات وجود ندارد. بنابراین این محدودیتهای گلخانه را باید با گزینه های دیگر همچون انتخاب خاک مناسب جبران کرد. خاک گلخانه باید طوری انتخاب شود که در رشد و نمو گیاهان خللی ایجاد نشود.

لازم است بدانید این خاک گلخانه‌ است که مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تامین می کند. آب را در خود نگهداری می کند و در اختیار گیاه قرار می دهد. تبادل گازی بین ریشه گیاه و هوا برقرار می کند. و از همه مهمتر گیاه در خاک کاشته و مستقر می شود.

خاک رُس و شن

ترکیب خاک رُس و شن یک نوع خاک طبیعی بسیار مرغوب است. این خاک ترکیب طبیعی مطلوب شن و ماسه و گل و لای است که به عنوان لوم طبقه بندی می‌شود. این نوع خاک یکی از بهترین‌ خاک‌ها برای استفاده به عنوان بستر کشت گلخانه است.

توجه داشته باشید گلخانه داران بهترین لوم های خود را نمی فروشند و آنها را استفاده می کنند. و به ندرت بهترین لوم های خود را می فروشند. البته بسیاری از خاک های فروشگاهی، برچسب لوم دارد. اما حتی اگر حاوی خاک رس، کمپوست با هر نوع خاک یا مواد شبیه خاک مخلوط شده باشد، خیلی سودمند نیستند.

مخلوط بدون خاک

معمولا خاک به اندازه ی کافی در اختیار گلخانه داران قرار ندارد. بنابراین گلخانه داران، خاک را از موادی تهیه می کنند که خاک واقعی در آن نیست. اما خوب است بدانید از چه موادی خاک تهیه می کنند:

آنها از مواد طبیعی بسیار مرغوب مانند پیت ماس و الیاف نارگیل استفاده می کنند. سپس آنرا با سنگ های ورمیکولیت و پرلیت که برای زهکشی داغ شده اند ترکیب می کنند. از این ترکیب ماده ای خاک مانند حاصل می شود. این خاک برای کشت بذر یا برای کاشت پیوندهای کوچک بسیار مناسب است. اما مهم است که بدانید برای کشت بسترهای بزرگ یا گیاهانی که گلدان پر از خاک می خواهند مناسب نیست. زیرا عناصر و موادغذایی این خاک کم است و به سرعت تمام می شود.

نتیجه اینکه اگر می خواهید گوجه فرنگی، مرکبات، آووکادو، گیاهان زینتی خانگی و یا حتی ذرت پرورش دهید، این ترکیب خاک، تنها بخشی از ترکیبی است که از آن برای شروع گیاهان یا مخلوط کردن در خاک‌های دیگر مورد استفاده قرار خواهیدداد.

خاک اصلاح شده چیست؟

خاک اصلاح شده یک اصطلاح است و زمانی استفاده می شود که گلخانه داران به علت خاک‌های طبیعی کمیاب و محدود ، هر نوع خاک موجود را با اصلاحات یا عناصر مشابه خاک از جمله کمپوست، شن و ماسه، کمپوست شهری، پوست، پیت ماس خرد شده، پرلیت، ورمیکولیت یا سنگ‌ریزه خوب ترکیب و مخلوط می‌کنند.

میکس سه گانه برای خاک گلخانه

گلخانه داران نوعی مخلوط سه گانه برای خاک دارند که برای گلخانه بسیار مناسب است. زیرا آب به خوبی درآن جریان می یابد.

مقدار مواد مغذی زیادی در خود دارد و در ابتدا کارایی خوبی دارد و محصول خوبی می دهد. و البته لازم به ذکر است که از مخلوط بدون خاک سنگین تر است. گلخانه داران “خاک سطحی” با کیفیت بالا را با ذغال سنگ نارس طبیعی وکمپوست مخلوط می کنند. و البته به نسبت هر کدام یک سوم برای ایجاد آن در نظر می گیرند.

با حذف هر محصول، مواد معدنی را که در ساخت سلول‌های محصول به کار رفته‌اند دور ریخته می شود.  مگر اینکه همه چیز را کمپوست کرده و دوباره به خاک اضافه کنید. کمپوست باعث می شود، حتی با گذشت زمان، مواد معدنی خاک حفظ شده و مرغوبیت خاک، بالا بماند.

البته افزودن کودها به همراه کمپوست با آزمایشی مانند ریخته‌گری، روش دیگری برای حفظ خاک مخلوط سه گانه است. این خاک مناسب استفاده در گلخانه است. گلخانه ‌داران بازاری، خاک‌های فوق‌العاده خود را مخلوط و استفاده می کنند. آنها با مخلوط سه گانه شروع می‌کنند و با افزودن مواد معدنی اضافی و کمپوست آن را حتی مرغوب تر و با کیفیت تر می‌کنند.